De afgelopen jaren staat loopbaanoriëntatie en -begeleiding hoog op de agenda, binnen het onderwijs, maar ook op de arbeidsmarkt. In de regio ’s-Hertogenbosch zijn we, gestimuleerd door de gemeente, sinds 2009 bezig om LOB te professionaliseren. Als loopbaanadviseur van het servicepunt Leren en Werken/UWV is mij gevraagd de scholen in deze regio te ondersteunen in het professionaliseren van de LOB-leerlijn. Er ontstaat steeds meer noodzaak om arbeidsmarktinformatie en -ontwikkelingen een belangrijke rol te geven in die leerlijn.
In de crisisjaren hadden werkgevers en werknemers het zwaar, de werkloosheid liep gestaag op. Met studenten bespraken we of doorstuderen een optie was. Dit om te voorkomen dat jongeren richting de arbeidsmarkt gingen waar op dat moment überhaupt weinig kansen waren op het vinden van een baan. Ontwikkelingen als digitalisering, automatisering en robotisering speelden al wel een rol maar door de slechte kansen op de arbeidsmarkt was de invloed hiervan nog minder zichtbaar.
Binnen het project Professionalisering van LOB lag de nadruk op het maken van beleid en het trainen van mentoren in gespreksvoering. We probeerden in die jaren scholen mee te nemen in het gebruik van arbeidsmarktinformatie die beschikbaar was. Het gebruik van deze gegevens leverde wel discussies op. “Want,” vroegen velen zich af, “is kijken naar arbeidsmarktperspectieven niet kijken in een glazen bol? Heeft het betrekken van arbeidsmarktinformatie in loopbaanoriëntatie geen negatieve invloed op de vrijheid van studiekeuze?
Van oudsher kiezen leerlingen vanuit hun kwaliteiten en hun motieven. Het is goed om je vanuit je kracht en sterke kanten te oriënteren, dat vind ik als loopbaanadviseur ook. Binnen het onderwijs lijkt het echter, alsof je in loopbaanbegeleiding alleen maar een keuze moet maken vanuit kwaliteiten en motievenreflectie. Waarom niet óók arbeidsmarktinformatie erbij betrekken? Hierdoor stimuleer je leerlingen en studenten ook na te denken over mogelijke consequenties die keuzes kunnen hebben. Een vrije studiekeuze, wat betekent dat eigenlijk? Is dit iemand enkel laten kiezen op basis van sterke punten en interesses? Wat mij betreft betekent dit een keuze maken op basis van alle beschikbare informatie. Waarvan arbeidsmarktinformatie een belangrijk onderdeel zou moeten zijn.
Verschillende partijen als UWV(1), ROA(2), CBS(3), SEO(4) en SBB(5) doen onderzoek naar arbeidsmarktperspectieven. Een goed voorbeeld hiervan uit 2011 zijn de ontwikkelingen in de bouw. Tijdens de economische crisis had de woningmarkt het erg zwaar. Veel mensen verloren hun baan in deze sector en veel bouwbedrijven kwamen in de problemen. Genoeg aanleiding voor sommigen om niet te kiezen voor een opleiding in de bouw. Echter, uit een rapport van het ROA uit 20116 bleek, dat er tot 2016 wel perspectieven waren om in de bouw in te stromen. Dit was echter niet alleen gebaseerd op een herstellende woningmarkt, ook door vervangingsvraag (de verhouding instroom jongeren en uitstroom ouderen) kon men zien dat er kansen lagen in deze sector.
Een ander voorbeeld gaat over kansen in de detailhandel. Het UWV gaf afgelopen maanden aan, dat er kansen liggen in de detailhandel, een sector, die het in de jaren ervoor lastig had. De beste kansen liggen bij webshops. Deze bedrijven zijn sterk in opkomst en vallen in veel gevallen onder de detailhandel. Ze bieden veel kansen voor bijvoorbeeld klantenservicemedewerkers, logistiek medewerkers en ICT’ers.
Trends
Het is nuttig ook te kijken naar trends die we zien. Kunnen wij nu exact voorspellen wat de invloed is automatisering en robotisering? Deze begrippen lijken futuristisch, maar op dit moment worden caissières al vervangen door zelfscankassa’s en een paar maanden geleden werd in Noord-Brabant de eerste 3D geprinte fietsbrug geplaatst. De ontwikkelingen van de toekomst staan dus al voor de deur. Deze en andere ontwikkelingen hebben grote gevolgen voor de werkgelegenheid in de toekomst.
Het is 2018, de economische crisis is voorbij en er zijn weer volop kansen op de arbeidsmarkt. Toch zien we ook al jaren een ander probleem: de mismatch op de arbeidsmarkt. Te veel mensen die aan de kant staan, hebben een verkeerde opleidingsachtergrond en werkervaring in relatie tot de vacatures die beschikbaar zijn. Dit komt o.a. door de dynamiek van de huidige arbeidsmarkt. vragen We aan werkzoekenden flexibiliteit en bewustwording om te zien waar kansen liggen op de arbeidsmarkt. Een belangrijk thema is op dit moment “je een leven lang ontwikkelen”. Hoe kunnen we mensen stimuleren na te denken over hun toekomstperspectief en hoe behoud je aansluiting op de arbeidsmarkt? Eigenlijk wil je, dat mensen de verantwoordelijkheid voelen en nemen om grip te hebben op hun eigen loopbaan, hiervan regisseur te zijn. De overheid, onderwijs en werkgevers hebben hierin dan een faciliterende rol. In dit proces ligt voor LOB een belangrijke rol. Laat jongeren niet alleen reflecteren op hun kwaliteiten en motieven, maar breng hun ook interesse voor de perspectieven op de arbeidsmarkt bij.
In de regio ’s-Hertogenbosch hebben we samen met een aantal vo-scholen een overzicht gemaakt van relevante arbeidsmarktinformatiebronnen. Scholen hebben deze bronnen door middel van lesbrieven verbonden aan hun eigen LOB-opdrachten. Ook het SBB betrekken we in dit lokale proces door aan decanen de workshop “Kies Slim” te geven. Dit doen we om scholen te stimuleren meer gebruik te maken van de beschikbare en relevante arbeidsmarktinformatie en zo jongeren te ondersteunen in hun loopbaanoriëntatie. De crisis heeft aangetoond dat we met z’n allen alert moeten zijn op de ontwikkelingen van de arbeidsmarkt en welke invloed deze gaan hebben op ons werk in de toekomst.
Meer informatie
(1) Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen
(2) Researchcentrum Onderwijs en Arbeidsmarkt
(3) Centraal Bureau voor de Statistiek
(4) SEO economisch onderzoek
(5) Samenwerking Beroepsonderwijs en Bedrijfsleven
(6) De arbeidsmarkt naar opleiding en beroep tot 2016 ROA-R-2011/8
Door Dennis Alexander
Dennis Alexander is loopbaanadviseur Leren en Werken en begeleidt het programma Leren en Werken Noordoost Brabant
